Pankreas, karın boşluğunun üst bölümünde, midenin arka tarafında yer alan bir endokrin organdır. On iki parmak bağırsağından başlayarak dalağa kadar uzanır. Yaklaşık 12-15 cm uzunluğunda ve 60-80 gram ağırlığındadır. Pankreas, baş, boyun, gövde ve kuyruk bölümlerinden oluşur. On iki parmak bağırsağının meydana getirdiği kaviste baş bölümü, dalak damarlarının girişine kadar uzanmış kuyruk bölümüyle dikkat çeker. Pankreasın yerleştiği bu alan, organa ait hastalıkların karından hissedilmesine engel olur, bu nedenle pankreas hastalıklarının teşhisi genellikle gecikir. Çevresinde birçok organla yakın ilişkide bulunduğundan, hastalıkların ilk aşamasında diğer organların hastalıkları ile karışan belirtiler verebilir.

Pankreas anatomisi, önemli damarlarla komşu olmasıyla da dikkat çeker. Özellikle bağırsaklar için önemli damarlar pankreasın alt tarafından geçer. Aynı zamanda dalak atardamarı ve toplardamarı pankreasa oldukça yakındır. Bu özellik, pankreasın birçok hastalığının tedavi yöntemini belirlemede etkili olur. Pankreas başı kanserlerinde bu özellik oldukça belirleyicidir. Yapılacak cerrahi tedavinin planlanmasında damarların tümörle ilişkisi göz önünde bulundurulur.

Pankreas, vücutta insülin ve glukagon gibi kan şekeri düzenlenmesinde belirleyici etkisi olan hormonların salgılanmasında önemli bir rol oynar. Ayrıca, besinlerin sindiriminde önemli etkileri olan bazı enzimlerin yapımında da pankreasın işlevi bulunmaktadır. Salgılanan hormonlar kan damarları yardımıyla dolaşıma verilirken, enzimler pankreas kanalıyla pankreas sıvısı denilen ve günde 750-1000 ml kadar salgılanan sıvıyla bağırsağa gönderilir. Pankreas hastalıkları nedeniyle uygulanan cerrahi girişimler sonrasında ortaya çıkan sorunların temel sebebi bu sıvıdır. Sıvının içindeki çok sayıdaki enzim, dokuları sindirebildiğinden enfeksiyonların ve kanamaların nedeni olabilir. Cerrahi girişimle pankreasın bir kısmı alınırsa, buna orantılı şekilde pankreas kanalı da alınmalıdır. Farklı yöntemlerle yapılan cerrahi girişimlerde bu kanalların ağız kısmı kapatılır. Ancak bazı hastalarda %15 oranında pankreas sıvısı kanallardan karın içine doğru sızma yapabilir. Operasyonda yerleştirilen direnler yardımıyla pankreas sıvısı karın içerisine yayılmadan dışarıya alınırsa, sadece direnin içeride uzun süre kalmasından kaynaklanan sorunlar görülebilir. Bazen cerrahiyle pankreasın hepsi alınabilir, bu duruma total pankreatektomi adı verilir. Özellikle insüline bağımlı olan Tip 1 diyabet hastalarında böyle bir operasyon yapılabilir. Hastanın sindirim enzimi ihtiyacı da ağızdan verilen ilaçlarla sağlanır.

Pankreas, endokrin bir organ olmasının yanı sıra ekzokrin salgı yapıcı bir bezdir. Bu organın salgıları, vücuttaki metabolik düzenin devam etmesinde önemli bir rol oynar. Pankreasın bulunduğu lokasyona göre, birçok organla ve anatomik yapıyla ilişki içinde olması, bu yapıların ve organların cerrahisinde pankreas anatomisinin ve varyasyonlarının doğru bilinmesini cerrahi alanda oldukça önemli kılar.

Pankreas, hem endokrin hem de ekzokrin fonksiyonlara sahip, karın boşluğunun üst bölümünde yer alan hayati bir organdır. Pankreasın anatomisi, komşu organlar ve damarlarla olan ilişkisi, cerrahi müdahalelerde ve hastalıkların teşhisinde belirleyici bir rol oynar. Bu nedenle, pankreas anatomisinin ve fonksiyonlarının iyi anlaşılması, pankreas hastalıklarının başarılı bir şekilde tedavi edilmesinde kritik öneme sahiptir.