Ayak bileği anatomisi, insan vücudunun en karmaşık ve işlevsel bölgelerinden biridir. Ayak bilekleri, iki ayak üzerinde yürüme yeteneğimizi destekleyen yapılar olup, her iki taraf da tüm vücut ağırlığımızı bağımsız olarak desteklemektedir. Bu bölgede birçok kemik, ligament, kas ve tendon, çeşitli aktivitelerde uyum içinde çalışır.

Ayak bileği anatomisini inceleyecek olursak, ayak arka ayak, orta ayak ve ön ayak olmak üzere üç üniteye bölünebilir. Her bir ünite, farklı yapılar ve işlevlerle donatılmıştır.

Ayak bileği yapısı, ayak bileği, ayak tarağı ve parmaklar olmak üzere üç bölümden oluşur. Ayak bileği üst üste binmiş iki eklemden meydana gelir. Ayak bileği eklemi, tibianın dıştan ve üstten, fibulanın ise dıştan oluşturduğu yatakla ve talusun yuvarlak olan tavanı arasında yer alır. Bu yapı, bacağa ait kemiklerin üst tarafta ve ayak bileği kemiklerinin en üst kısmında birleştiği bir eklemdir. Eklemin bu yapısı, ayak bileğinin aşağıya ve yukarıya hareket etmesine olanak tanır.

Ayak bileği ekleminin alt kısmında bulunan kemiklerden ilki, topuk kemiği olarak bilinen kalkaneus ve talus kemiği arasında yer alan subtalar eklemdir. Bu eklem, ayağın yanlara hareket ettirilmesini sağlar. Ayaktaki tüm kemik yüzeyler eklem kıkırdağı ile kaplanmıştır, bu da eklemlerin sürtünmesiz hareket etmesini sağlar. Ayak bileğini sabit tutan ve burkulma gibi sorunlarda ayağı koruyan bağlar da mevcuttur. Dış kısımdaki bağlar ayağın içe doğru hareket etmesini engellerken, iç bağlar ise ayağın dışa doğru hareket etmesini engeller.

Ayak bileği veya talocrural eklem, menteşe tipi bir eklemdir. Tibia ve talus arasındaki eklem, fibula ve talus arasındaki eklemden daha fazla ağırlık taşıyabilir. Ayak bileği eklemi, ayak parmaklarını yukarı kaldırarak sadece ökçenin üzerinde duruş veya ayak parmaklarını aşağı doğru hareket ettirerek sadece parmaklar üzerinde duruş gibi hareketlerden sorumludur. Bu eklem, ayaktaki eklemlerin maksimum hareketlerini yapmasını sağlar. Kendi ekseni etrafında dönemezler.

Subtalar eklem, talus ve kalkaneus arasında yer almakta olup, üç yüzü vardır: ön, orta ve arka. Sıkı kapsülü, çok az sinovyal genişlemeye izin verir. Yaklaşık 30 derece ayak tabanı içe döner ve 10-20 derece ayak tabanı dışa dönebilir.

Midtarsal eklem, talonaviküler ve kalkaneokuboid eklemlerin birleşiminden oluşur. Kuboid ve naviküler, genelde fibröz dokuyla bağlanmaktadır. Midtarsal eklem, subtalar eklemde inversiyon ve eversiyon hareketlerine katkıda bulunur. Ayrıca ayak, 20 derece orta hatta doğru döner ve 10 derece orta hattan uzağa döner.

Metatarsofalangeal (MFT) eklemler, parmakların perdelerinden yaklaşık olarak 2 cm proksimalde uzanan elipsoid sinovyal eklemlerdir. Kapsülleri her iki taraftan kollateral ligamentlerle ve plantar yüzde plantar ligamentle güçlendirilmiştir.

Ayak bileği, karmaşık yapısı ve işlevsel önemi ile dikkat çeker. Eklemler, kemikler, ligamentler ve kaslar, ayak bileğinin hareketliliğini ve stabilitesini sağlar. Ayak bileği anatomisinin anlaşılması, bu bölgedeki yaralanmaların ve hastalıkların tedavisinde büyük önem taşır.